Sacramenten worden in de katholieke Kerk omschreven als waarneembare en werkzame tekenen waarin God de mens raakt. Door handoplegging of het tekenen van een kruisje op het voorhoofd doet God zich fysiek voelen. Alsof hij je tot wekt, zoals Adam op het beroemde fresco in de Sixtijnse kapel.
Zo krachtig kan het ontvangen van een sacrament zijn! Toegediend aan een individu op een kantelmoment in het leven, kan een sacrament ook voor de geloofsgemeenschap een diepe ervaring zijn. Sacramenten worden gevierd in symboolrijke liturgieën, die haast iedere tastzin aanspreken.
Sacramenten houden ook een opdracht in: zelf zichtbaar teken te worden van God.
Geen wonder dat we Jezus eigenlijk het sacrament bij uitstek noemen! Ook de Kerk is op die manier sacrament. Aan haar is de taak toevertrouwd Jezus’ zending op aarde verder te zetten.
Als we het hebben over de 7 sacramenten, dan bedoelen we:
- doopsel
- vormsel
- heilige communie of eucharistie
- verzoening
- ziekenzalving
- huwelijk
- wijding
De eerste drie noemen we sacramenten van initiatie. Ze leiden je binnen in de volledige gemeenschap met de kerk. Verzoening (biecht) en ziekenzalving zijn sacramenten van genezing. Huwelijk en wijding (tot diaken of priester) zijn sacramenten van dienstbaarheid.
Doopsel
Als ouders hun kindje laten dopen, vertrouwen ze het toe aan Gods bescherming en liefde. Ze beloven het een christelijke opvoeding te geven. Door het doopsel word je opgenomen in de kerkgemeenschap. De dopeling wordt driemaal overgoten met doopwater terwijl de priester of diaken zegt: Ik doop u in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest (uit Matteüs 28,19).
- kinderen • Tegen de leeftijd van 7 jaar kunnen kinderen voor het eerst deelnemen aan de heilige communie. Die gewoonte kwam tot stand toen het geloof grotendeels werd meegegeven in de opvoeding. Voor de volledige inwijding in de kerkgemeenschap en de zending als leerling door het vormsel wacht men tot de leeftijd van 12 jaar.
- volwassenen • Volwassenen die gedoopt willen worden, volgen doorgaans een jaar catechese. In dat traject als catechumeen worden zij verwelkomd in de geloofsgemeenschap, ontvangen ze een bijbel en een kruisje en bereiden zich vooral tijdens de veertigdagentijd voor op het doopsel dat ze samen met andere catechumenen ontvangen met Pasen in de kathedraal. Het doopsel van volwassenen wordt gecombineerd met het vormsel en de heilige communie.
> Praktische info: Ik wil mijn kindje laten dopen en Ik wil gedoopt worden
Vormsel
Het vormsel staat voor het doopsel met vuur (of Heilige Geest), zoals Johannes De Doper verkondigde over Jezus. 12-jarigen volgen doorgaans een jaar catechese om zich hierop voor te bereiden. Deze keer zullen ze hun doopbeloften zelf uitspreken. Ze gaan het engagement aan om Jezus te volgen in dienstbaarheid en deugd.
De vormeling wordt daartoe gezalfd (gesterkt en gezonden) met chrisma, een geurige olie die gewijd wordt in de week voor Pasen in de kathedraal.
De vormheer brengt het aan op het voorhoofd, waarbij hij de zalf met de duim in de vorm van een kruis 3 maal in de huid tekent.
Hij masseert als het ware, zodat de olie diep kan doordringen en het innerlijk van de vormeling kan ‘vormen’.
Heilige Communie of eucharistie
Het brood in de eucharistie heeft een heel diepe betekenis. Het is immers het Lichaam van Christus. Wie ervan eet, doet dit tot Jezus’ gedachtenis, zoals het telkens herhaald wordt in het tafelgebed. Het woord ‘communie’ betekent gemeenschap.
Meer nog dan een aanraking door God, is de communie een eenwording met Hem.
Te communie gaan, vraagt dan ook een toegewijde houding. Het opstaan van je stoel en door de processiegang naar voren komen, is een betekenisvolle handeling. Net als het openvouwen van beide handen om de hostie te ontvangen. Het is een engagement om jezelf te geven zoals Jezus dat deed.
Wie als baby gedoopt is, kan rond 7 of 8 jaar voor het eerst de communie ontvangen. De kinderen bereiden zich voor op school en/of in de parochie. (Tegenwoordig worden heel wat kinderen gedoopt kort voor hun eerste communie zodat ze samen met leeftijdgenoten kunnen toetreden tot de kerkgemeenschap.)
Anders dan het doopsel of het vormsel is de communie een sacrament dat je meer dan 1 keer kunt ontvangen.
Meer zelfs, we beleven dit graag regelmatig, om echt te leven vanuit en naar de gemeenschap met God toe.
Verzoening (biecht)
Tegenwoordig spreken we meer over het sacrament van de verzoening of vergeving dan van de biecht. Het houdt in dat een gelovige na een gewetensonderzoek in gesprek met een priester zijn zonden uitspreekt. Onder zonde verstaan we: al wat de gelovige afzondert van God; daden die in strijd zijn met het Verbond, die de eenheid verstoren.
Na het belijden van de zonde spreekt de gelovige zijn berouw uit. De priester scheldt de zonde kwijt (absolutie) en stelt een vorm van genoegdoening voor om schade te herstellen.
Uiteraard is het persoonlijke gebed de eerste plaats om aan verzoening met God te werken, maar daarmee heb je nog geen zichtbaar teken van vergeving. En dat is wat het sacrament wel kan bieden.
Paus Benedictus XVI legde het ooit zo uit: Wij maken onze huizen minstens één keer in de week schoon, zelfs als het vuil altijd hetzelfde is. In een schone omgeving kun je opnieuw beginnen; doe je dat niet, dan zie je het vuil misschien niet, maar toch wordt het steeds meer. De schoonmaak van de ziel, die Jezus geeft in het sacrament van boete en verzoening, helpt ons om een alerter geweten te hebben, meer open, en zo helpt het ons ook om spiritueel en als mens te kunnen rijpen.
> Lees ook: 5 vragen over de biecht: wie, wat, wanneer, hoe en waarom?
Ziekenzalving
Ook de ziekenzalving is een sacrament, bedoeld om te ontvangen in aanwezigheid van de biddende kerkgemeenschap, al kan het door omstandigheden ook in intieme kring. Een of enkele malen per jaar vinden in heel wat parochies vieringen met ziekenzalving plaats, vaak in samenwerking met verenigingen zoals Ziekenzorg en Okra.
Het sacrament sterkt en heelt de zieke of oudere in zijn of haar kwetsbaarheid.
De priester brengt de heilige olie (chrisma) aan op het voorhoofd en op de handen met de woorden: Moge onze Heer Jezus Christus door deze heilige zalving en door zijn liefdevolle barmhartigheid u bijstaan met de genade van zijn Heilige Geest. Moge Hij u van zonden bevrijden, u heil brengen en verlichting geven.
De ziekenzalving is dus veeleer een sacrament voor zieken en ouderen dan voor stervenden (in tegenstelling tot de vroegere praktijk). Mensen kunnen dit sacrament meermaals ontvangen, tot vlak voor hun dood.
Huwelijk
Door het sacrament van het huwelijk gaan 2 geliefden het engagement aan om te leven naar Jezus’ liefde en trouw. Ze staan open voor kinderen en willen ook op andere manieren als koppel dienstbaar zijn voor hun omgeving.
In de huwelijksviering spreken man en vrouw wederzijds hun instemming uit (‘Ik wil je man/vrouw zijn’) en schuiven elkaar een ring aan de vingers als teken van trouw.
Op die manier dienen zij elkaar het sacrament toe, in het bijzijn van de priester en de kerkgemeenschap als getuigen.
Na het huwelijksritueel ontvangen trouwers als eerste de communie, wat de betekenis van het sacrament nog versterkt: hun onderlinge verbondenheid met, in en door Jezus.
> Ontdek de microsite Trouwen voor de Kerk.
Wijding
De wijding tot diaken of priester is - net als het doopsel en het vormsel - een eenmalig sacrament. Het wordt toegediend door een bisschop. De wijdeling gaat languit op de grond liggen als teken van overgang naar een nieuw leven. Ondertussen wordt in een litanie een reeks heiligen aangeroepen. Andere rituelen die met dit sacrament gepaard gaan, zijn de handoplegging door de bisschop en concelebranten, zalving met chrisma en de aankleding met liturgisch gewaad.
